Στις εποχές του χρόνου…
Στο πλαίσιο ανάπτυξης της φιλοπεριβαλλοντικής συνείδησης και της εμπειρικής σύνδεσης με τον φυσικό κόσμο, σύμφωνα με τους παιδαγωγικούς και γνωστικούς στόχους τους, τα σχολικά εκπαιδευτικά προγράμματα της Φιλοδασικής Ένωσης Αθηνών, για μαθητές/ριες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, πραγματοποιούνται καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς, ακολουθώντας τις εποχές του χρόνου. Η θεματολογία των προγραμμάτων ακολουθεί τη ροή και τα χαρακτηριστικά των εποχών, προσφέροντας στους/στις μαθητές/ριες τη δυνατότητα:
- της γνωριμίας με τον κύκλο της ζωής των φυτών,
- της εξοικείωσης με ορισμένα χαρακτηριστικά είδη της μεσογειακής χλωρίδας & πανίδας και της κατανόησης της μεταξύ τους αλληλένδετης σχέσης,
- της κατανόησης της φυσικής τροφικής αλυσίδας και του κύκλου των θρεπτικών συστατικών,
- της κατανόησης της υγιούς σχέσης χλωρίδας-πανίδας-ανθρώπου και της φιλοπεριβαλλοντικής συμπεριφοράς προς το δάσος και τους κατοίκους του.
Μέσω των προγραμμάτων, οι μαθητές/ριες μαθαίνουν βιωματικά και αβίαστα για τη δημιουργία, τη φροντίδα και την προστασία του δάσους, για τα διαφορετικά οικοσυστήματα που το αποτελούν και για τη χλωρίδα και την πανίδα που το κατοικούν, συνδέοντας τους θεωρητικούς γνωστικούς στόχους του αναλυτικού προγράμματος σπουδών, με την εμπειρία.
Οι στόχοι των εκπαιδευτικών προγραμμάτων επιτυγχάνονται με κατάλληλα σχεδιασμένα, πρωτότυπα παιχνίδια και βιωματικές δραστηριότητες, που ενθαρρύνουν τους/τις μαθητές/ριες να ενεργοποιήσουν τις αισθήσεις τους, να κινηθούν, να εξερευνήσουν, να δράσουν, να ανακαλύψουν και να καταλήξουν σε συμπεράσματα, σύμφωνα με την εμπειρία τους. Οι δραστηριότητες ποικίλουν και τροποποιούνται, ανάλογα με τα ερεθίσματα κάθε εποχής του χρόνου, την ηλικία των παιδιών και τη δυναμική της κάθε ομάδας.
Κάθε εποχή φέρει τα δικά της χαρακτηριστικά και τις δικές της ξεχωριστές ποιότητες, οι οποίες εκφράζονται στο τοπίο, στα χρώματα, στα σχήματα, στους ήχους και στις ευωδιές του φυσικού περιβάλλοντος, στις καιρικές συνθήκες και στην ατμόσφαιρα, επηρεάζοντας τόσο τους κύκλους της φύσης, όσο και τη ζωή κάθε ζωντανού οργανισμού - του ανθρώπου συμπεριλαμβανομένου σε σωματικό, ψυχικό και πνευματικό επίπεδο.
Στο ξεκίνημα της σχολικής χρονιάς, το Φθινόπωρο – εποχή προετοιμασίας, σχεδιασμού και οργάνωσης – οι μαθητές/ριες ασχολούνται με τον κόσμο των φυλλοβόλων δέντρων και την προετοιμασία τους για τον χειμώνα, με τη συλλογή, την αναγνώριση και την φύτευση των σπόρων, καθώς και με τις διαδικασίες της αποικοδόμησης και της κομποστοποίησης που εξασφαλίζουν τη λειτουργία του κύκλου των θρεπτικών συστατικών, όπως ο άνθρακας και το άζωτο, στη φύση.
Τον Χειμώνα – εποχή ανάπαυσης, περισυλλογής και εσωστρέφειας – οι μαθητές/ριες εστιάζουν στις διαδικασίες της φυλλοβολίας, της χειμερίας νάρκης και της μετανάστευσης, αφουγκράζονται τους ήχους, αλλά και τη σιωπή του δάσους, μιμούμενοι τους κατοίκους του και συμμετέχουν στη συλλογή της ελιάς, με παραδοσιακούς τρόπους, αναβιώνοντας μια ελληνική παράδοση χιλιάδων ετών.
Την Άνοιξη – εποχή που διανύουμε – οι μαθητές/ριες έχουν τη δυνατότητα να βιώσουν την αναγέννηση της φύσης και τη διαδικασία της αναπαραγωγής, παρατηρώντας τη βλάστηση των σπόρων, την άνθιση και την εμφάνιση των νέων φύλλων στα δέντρα. Έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν τα πουλιά και τις συνήθειες τους και να εξοικειωθούν με τις πόες και τα έντομα. Ανακαλύπτοντας το μυστικό της συνεργασίας ανθέων-εντόμων, την επικονίαση και την σπουδαιότητά του για την συνέχιση του κύκλου της ζωής πάνω στη Γη, αντιλαμβάνονται τους λόγους για τους οποίους είναι απαραίτητο να προστατεύουμε τις άγριες πόες και να μην κόβουμε τα άνθη τους, ειδικά εφόσον η Ελλάδα, διαθέτει τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα σε αυτές. Πολλές από αυτές τις πόες είναι ενδημικές και ως εκ’ τούτου δεν απαντώνται σε κανένα άλλο μέρος της Ελλάδας ή του πλανήτη.
Το Καλοκαίρι – εποχή καρποφορίας, απόλαυσης και χαλάρωσης, μετά την αναστάτωση της Άνοιξης – οι μαθητές/ριες ανακαλύπτουν τα μυστικά της ζωής των χερσαίων χελωνών και της κοινωνίας των μυρμηγκιών και ερευνούν τη δύναμη της ενέργειας του ζωοδότη ήλιου και τη σημασία του για τη ζωή του δάσους, διαπιστώνοντας τη βαθιά σύνδεση και αλληλεξάρτηση μεταξύ όλων των οργανισμών του πλανήτη.
Εκτός από τα εποχιακά εκπαιδευτικά προγράμματα, υπάρχουν και προγράμματα που υλοποιούνται όλους τους μήνες του χρόνου, όπου οι μαθητές/ριες εξοικειώνονται με τα αειθαλή δέντρα όπως το πεύκο και το κυπαρίσσι, εξερευνούν το φαρμακείο της φύσης και τις ιδιότητες των βοτάνων και ανακαλύπτουν το μυστικό της δημιουργίας του Αισθητικού Δάσους του Υμηττού, ένα θετικό παράδειγμα ανθρωπογενούς παρέμβασης στο φυσικό περιβάλλον, άξιο προς μίμηση.
Όπως έχουμε επανειλημμένα διαπιστώσει, η τακτική συμμετοχή των μαθητών/ριών σε εκπαιδευτικά προγράμματα σύνδεσης με τον φυσικό κόσμο, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, σε κάθε εποχή, προσφέρει μέγιστα οφέλη, ενισχύοντας τόσο την ολόπλευρη – σωματική, συναισθηματική, κοινωνική, νοητική και πνευματική – ανάπτυξη των παιδιών, όσο και την φιλοπεριβαλλοντική τους συνείδηση, βοηθώντας τα να εξελιχθούν σε πραγματικούς προστάτες και ειρηνικούς μαχητές της φύσης, του πλανήτη και της ανθρωπότητας.
Ρόζα Τριανταφυλλίδη | Παιδαγωγός - Forest School Leader, Υπεύθυνη Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Φ.Ε.Α.
